[سوره النساء ( 4): آیات 15 تا 16 ] ....
ص : 111
اشاره
وَ اللَّاتِی یَأْتِینَ الْفاحِشَ ۀَ مِنْ نِسائِکُمْ فَاسْتَشْهِدُوا عَلَیْهِنَّ أَرْبَعَۀً مِنْکُمْ فَإِنْ شَ هِدُوا فَأَمْسِکُوهُنَّ فِی الْبُیُوتِ حَتَّی یَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ أَوْ یَجْعَلَ
( اللَّهُ لَهُنَّ سَبِیلًا ( 15 ) وَ الَّذانِ یَأْتِیانِها مِنْکُمْ فَآذُوهُما فَإِنْ تابا وَ أَصْلَحا فَأَعْرِضُوا عَنْهُما إِنَّ اللَّهَ کانَ تَوَّاباً رَحِیماً ( 16
صفحه 74 از 275
ص: 112
ترجمه و شرح .... ص : 112
خداوند متعال پس از آنکه در آیات گذشته احکام ازدواج وارث و وصیت را بیان فرمودند در این آیه نیز به مجازات و کیفر زنان
شوهردار پرداخته و توضیح میدهد اگر همسران شما به خود و شوهر و اجتماع خیانت کرده و با مرد اجنبی رابطه نامشروع داشته
باشند بایستی چهار نفر را به عنوان شهود بر این کار دعوت کنید چنانچه نزد حاکم شرع چهار نفر عادل بطور اجتماع گواهی دهند
که این عمل فجور را از آن دو نفر در یک زمان و یک مکان دیده و مشاهده نمودهاند با شرایط دیگري که در باب حدود فقه بیان
گردیده در این صورت آنها را در خانهها محبوس سازید و مراقبت کنید تا از منزل خارج نشوند و با دیگران تماس نداشته باشند تا
مرگ آنها فرا رسد و این حکم حبس براي آنان بطور موقت قابل اجراء است و در انتظار کیفر دیگري باید بود اینک میفرماید:
از زنان شما که در اثر پیروي از هوا و خواهش نفس مرتکب زنا میشوند ص: 113
اي حکام و فرماندهان چهار مرد عاقل و بالغ و عادل از مسلمانان را به عنوان شاهد بر آنها بطلبید و اگر آن چهار مرد به زناي آنها
شهادت دادند آن زنان را در خانههاي خود نگهدارید و زندانی کنید تا مرگشان فرا رسد یا خداوند راهی براي آنان قرار دهد به
نظر برخی از مفسرین این آیه با آیه الزَّانِیَۀُ وَ الزَّانِی فَاجْلِدُوا کُلَّ واحِدٍ مِنْهُما مِائَۀَ جَلْدَةٍ نسخ شده است.
(15)
ترجمه و شرح [منظوم .... ص : 113
و آن زنان کآیند در فحش از شما از هواي نفس یعنی بر زنا
پس بر ایشان چار مرد آید گواه عاقل و کامل که ترسند ازاله
چونکه دادند این شهادت چار مرد در سرائی حبسشان بایست کرد
تا بمیرند اندر آن محنت سرا یا نماید راهی آنها را خدا
ره مگر بر توبه و تقوي برند و ز فعال زشت خود حسرت برند
حق بر ایشان بخشد و یاري کند پرده پوشد باز ستاري کند
(15)
ص: 114
بحثی از نظر لغت و معنی .... ص : 114
قوله تعالی حَتَّی یَتَوَفَّاهُنَّ.
و فی، وفاء، ایفاء یعنی تمام کردن چنانکه میگویند و فی بعهده و اوفی بعهده یعنی پیمانش را به انجام برد و به آن عمل کرد و
اوفیت الکیل و الوزن یعنی پیمانه و توزین را تمام و کامل کردم. و از این ماده است:
توفی یعنی تمام و کمال گرفتن، به خواب بردن، میراندن چنانکه در آیه 60 سوره انعام میفرماید:
وَ هُوَ الَّذِي یَتَوَفَّاکُمْ بِاللَّیْلِ وَ یَعْلَمُ ما جَرَحْتُمْ بِالنَّهارِ یعنی خدا همان است که شما را در شب میمیراند و بخواب میبرد و در روز
آنچه کردهاید میداند.
صفحه 75 از 275
موفی- اسم فاعل از باب افعال و جمعش موفون است چنانکه در آیه 177 سوره بقره میفرماید:
وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذا عاهَدُوا یعنی وفا کنندگان و به سر رسانندگان پیمانشان هستند وقتی که پیمان میبندند.
موفی- اسم فاعل از باب تفعیل به معنی تمام دهنده و جمعش.
موفون است چنانکه در آیه 109 سوره هود میفرماید:
وَ إِنَّا لَمُوَفُّوهُمْ نَصِ یبَهُمْ یعنی ما بهره آنها را تمام دهندهایم متوفی اسم فاعل از باب تفعل یعنی میراننده، برگیرنده چنانکه در آیه 55
سوره آل عمران میفرماید:
إِذْ قالَ اللَّهُ یا عِیسی إِنِّی مُتَوَفِّیکَ وَ رافِعُکَ إِلَیَّ یعنی اي عیسی ص: 115
من میراننده توام و بسوي خود (آسمان) بردارنده توأم اوفی اسم تفضیل یعنی تمامتر چنانکه در آیه 40 و 41 سوره نجم میفرماید:
وَ أَنَّ سَعْیَهُ سَوْفَ یُري ثُمَّ یُجْزاهُ الْجَزاءَ الْأَوْفی یعنی تلاش انسان بزودي دیده خواهد شد سپس با آن تلاش و کار مجازات شود
جزائی کاملتر- استیفاء یعنی چیزي را تمام و کمال گرفتن چنانکه در آیه 2 سوره مطففین میفرماید:
الَّذِینَ إِذَا اکْتالُوا عَلَی النَّاسِ یَسْتَوْفُونَ یعنی آنها که از مردم پیمانه میگیرند بطور کامل میگیرند.
(16)
ص:
[سوره النساء ( 4): آیه 16 ] .... ص : 116
اشاره
( وَ الَّذانِ یَأْتِیانِها مِنْکُمْ فَآذُوهُما فَإِنْ تابا وَ أَصْلَحا فَأَعْرِضُوا عَنْهُما إِنَّ اللَّهَ کانَ تَوَّاباً رَحِیماً ( 16
ترجمه و شرح .... ص : 116
خداوند متعال در این آیه نیز حکم کیفر زنا و عمل منافی عفت را بیان کرده و دستور میدهد: مرد و زنی که همسر ندارند و به
عمل فجور مرتکب میشوند آنها را آزار کنید و اگر هر یک از آن دو از عمل شنیع خود براستی توبه کنند و خود را اصلاح نمایند
از عقوبت آنان صرف نظر کنید زیرا خدا توبهپذیر و مهربان است اینک میفرماید:
و آن دو شخصی که از بین شما مرتکب این کار زشت و فاحشه را انجام میدهند آنها را به سرزنش زبانی و توبیخ و ملامت لسانی
آزارشان دهید یا اینکه حد بر آنان جاري نمائید پس اگر توبه کردند و خود را اصلاح نمودند و از کردار زشتشان پشیمان شده و
بکار نیک پرداختند از کرده آنها در گذرید و از آنها درگذرید زیرا خداوند به سبب فضل و کرم و مغفرت و آمرزشش بسیار توبه
پذیرنده و مهربان است.
از جمله فان تابا و اصلحا استفاده میشود که توبه لفظی از معصیتکار پذیرفته نمیشود بلکه باید توبه حقیقی نموده و خود را
اصلاح نماید.
(16)
ص: 117
ترجمه و شرح [منظوم .... ص : 117
صفحه 76 از 275
و آن دو تن که زانیند و زانیۀ گر نباشد فعل ایشان محصنه
از شما پس بر ملامت در خورند جز که ره بر توبه و تقوي برند
پس کنید اعراض از آزارشان بگذرید از فعل ناهموارشان
حق به بخشید جرم خلق از رحمتش چونکه برگردند اندر حضرتش
(16)
بحثی از نظر لغت و معنی .... ص : 117
قوله وَ الَّذانِ یَأْتِیانِها.
اتی، اتیان به معنی آمدن و آوردن هر دو استعمال شده است چنانکه در آیه 1 سوره نحل و 15 سوره نساء میفرماید:
أَتی أَمْرُ اللَّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ یعنی امر خدا آمد آن را به عجله نخواهید.
وَ اللَّاتِی یَأْتِینَ الْفاحِشَۀَ یعنی زنانی که زنا میآورند.
این فعل در چند معنی بکار برده شده است:
1) به معنی کان چنانکه میفرماید: )
لا یصلح الساحر حیث اتی یعنی شخص جادوگر رستگار نمیگردد هر جا که بوده باشد. ص:
118
2) به معنی نابودي چنانکه گویند: )
اتی علیه الدهر یعنی روزگار او را نابود کرد.
3) به معنی جماع و نزدیکی چنانکه گویند اتی المرئۀ یعنی با زن جماع کرد. )
4) به معنی فعل یعنی انجام داده است اگر با کلمه امر بیاید. )
5) به معنی حضر یعنی حاضر شد اگر توأم با کلمه مکان باشد. )
6) به معنی رسیدن به آخر و یا گذشتن اگر توأم باشی باشد. )
از ثلاثی مجرد این رشته هفده اسم فاعل و یک اسم مفعول و چهل و هشت فعل ماضی و یکصد و شصت و نه فعل مضارع و سی و
نه فعل امر از باب افعال آن سه مصدر و یک اسم فاعل و یکصد و هشتاد و هشت فعل ماضی و پنجاه و چهار فعل مضارع و سی فعل
امر بر رویهم پانصد و پنجاه بار در هفتاد و دو سوره طی چهار صد و هشتاد و پنج آیه در ضمن آیات قرآن بکار برده شده است.
و از این ماده است:
ات اسم فاعل به معنی آینده و مأتی به معنی آمده اسم مفعول که فقط یک بار در قرآن آمده است و ایتاء به معنی عطا و بخشیدن.
(17)
ص: